Τα ηλεκτρονικά τσιγάρα (e-cigarettes) είναι συσκευές που θερμαίνουν ένα υγρό, το οποίο παράγει ατμό που εισπνέεται από τον χρήστη. Το υγρό μπορεί να περιέχει νικοτίνη, αρωματικές ύλες ή άλλα συστατικά. Πολλά τσιγάρα αυτού του τύπου μάλιστα απαιτούν ανανέωση του υλικού τους, μια διαδικασία που ονομάζεται υγρά αναπλήρωσης ηλεκτρονικού τσιγάρου.
Τα ηλεκτρονικά τσιγάρα έγιναν δημοφιλή ως εναλλακτική λύση στο κάπνισμα, καθώς θεωρούνται λιγότερο επιβλαβή για την υγεία. Ωστόσο, η ασφάλεια των ηλεκτρονικών τσιγάρων είναι ακόμα υπό έρευνα. Σε αυτό το άρθρο δεν θα σταθούμε όμως στα τυπικά για τα ηλεκτρονικά τσιγάρα, αντιθέτως θα εντρυφήσουμε το ζήτημα με σκοπό να ξεδιαλύνουμε αν τα e-cigarettes είναι μια εναλλακτική στο κάπνισμα πιο φιλική προς την υγεία.
Επίδραση της έκθεσης σε ατμούς ηλεκτρονικού τσιγάρου έναντι της έκθεσης σε συμβατικό τσιγάρο: in vivo και in vitro επιδράσεις
Έχουν διεξαχθεί πολυάριθμες μελέτες για την αξιολόγηση της ασφάλειας/τοξικότητας της χρήσης ηλεκτρονικού τσιγάρου τόσο in vivo όσο και σε in vitro κυτταροκαλλιέργειες.
Μία από τις πρώτες μελέτες σε ανθρώπους περιελάμβανε την ανάλυση 9 εθελοντών που κατανάλωναν ηλεκτρονικά τσιγάρα, με ή χωρίς νικοτίνη, σε αεριζόμενο δωμάτιο για 2 ώρες. Αναλύθηκαν οι ρύποι στον εσωτερικό αέρα, το εκπνεόμενο μονοξείδιο του αζώτου (ΝΟ) και τα προφίλ μεταβολιτών στα ούρα. Τα αποτελέσματα αυτού του οξέος πειράματος αποκάλυψαν ότι τα ηλεκτρονικά τσιγάρα δεν είναι απαλλαγμένα από εκπομπές και ότι τα υπέρλεπτα σωματίδια που σχηματίζονται από την προπυλενογλυκόλη (PG) μπορούσαν να ανιχνευθούν στους πνεύμονες. Η μελέτη υπέδειξε επίσης ότι η παρουσία νικοτίνης στα ηλεκτρονικά τσιγάρα αύξησε τα επίπεδα του ΝΟ που εκπνέεται από τους καταναλωτές και προκάλεσε έντονη φλεγμονή των αεραγωγών- ωστόσο, δεν βρέθηκαν διαφορές στα επίπεδα του εκπνεόμενου μονοξειδίου του άνθρακα (CO), ενός δείκτη οξειδωτικού στρες, πριν και μετά την κατανάλωση ηλεκτρονικού τσιγάρου. Μια πιο πρόσφατη μελέτη σε ανθρώπους εντόπισε σημαντικά υψηλότερα επίπεδα μεταβολιτών επικίνδυνων ενώσεων, συμπεριλαμβανομένων του βενζολίου, του οξειδίου του αιθυλενίου, του ακρυλονιτριλίου, της ακρολεΐνης και του ακρυλαμιδίου στα ούρα εφήβων διπλών χρηστών (καταναλωτές ηλεκτρονικού τσιγάρου και συμβατικού καπνού) από ό,τι σε εφήβους χρήστες μόνο ηλεκτρονικού τσιγάρου. Επιπλέον, τα επίπεδα στα ούρα των μεταβολιτών του ακρυλονιτριλίου, της ακρολεΐνης, του οξειδίου του προπυλενίου, του ακρυλαμιδίου και της κροτοναλδεΰδης, οι οποίοι είναι επιβλαβείς για την ανθρώπινη υγεία, ήταν σημαντικά υψηλότερα στους χρήστες μόνο ηλεκτρονικού τσιγάρου από ό,τι στους μη καπνιστές μάρτυρες, φθάνοντας έως και διπλάσιες τιμές από τις καταγεγραμμένες τιμές των μη καπνιστών. Σύμφωνα με αυτές τις παρατηρήσεις, έχει καταγραφεί δυσλειτουργία της ομοιόστασης των πνευμόνων σε μη καπνιστές που υποβλήθηκαν σε οξεία εισπνοή αερολυμάτων ηλεκτρονικού τσιγάρου.
Λίγα είναι γνωστά για την επίδραση του ατμίσματος στο ανοσοποιητικό σύστημα. Είναι ενδιαφέρον ότι τόσο η κατανάλωση παραδοσιακού όσο και ηλεκτρονικού τσιγάρου από μη καπνιστές βρέθηκε να προκαλεί βραχυπρόθεσμες επιδράσεις στη λειτουργία των αιμοπεταλίων, αυξάνοντας την ενεργοποίηση των αιμοπεταλίων (επίπεδα διαλυτού CD40 ligand και του μορίου προσκόλλησης P-σελεκτίνη) και τη συσσώρευση των αιμοπεταλίων, αν και σε μικρότερο βαθμό με το ηλεκτρονικό τσιγάρο. Όπως διαπιστώθηκε με τα αιμοπετάλια, η έκθεση των ουδετερόφιλων στο αεροζόλ του ηλεκτρονικού τσιγάρου είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση της έκφρασης των CD11b και CD66b που είναι και οι δύο δείκτες ενεργοποίησης των ουδετερόφιλων. Επιπλέον, αυξημένο οξειδωτικό στρες, αγγειακή ενδοθηλιακή βλάβη, μειωμένη ενδοθηλιακή λειτουργία και αλλαγές στον αγγειακό τόνο έχουν αναφερθεί σε διάφορες μελέτες σε ανθρώπους σχετικά με το άτμισμα. Στο πλαίσιο αυτό, είναι ευρέως αποδεκτό ότι η ενεργοποίηση των αιμοπεταλίων και των λευκοκυττάρων καθώς και η ενδοθηλιακή δυσλειτουργία συνδέονται με την αθηρογένεση και την καρδιαγγειακή νοσηρότητα. Σύμφωνα με αυτές τις παρατηρήσεις, η πιθανή συσχέτιση της καθημερινής κατανάλωσης ηλεκτρονικού τσιγάρου και του αυξημένου κινδύνου εμφράγματος του μυοκαρδίου παραμένει αμφιλεγόμενη, αλλά μπορεί να προκύψουν οφέλη κατά τη μετάβαση από τον καπνό στη χρόνια χρήση ηλεκτρονικού τσιγάρου στη ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης, την ενδοθηλιακή λειτουργία και την αγγειακή ακαμψία. Παρ’ όλα αυτά, το κατά πόσον ο ατμισμός ηλεκτρονικού τσιγάρου έχει ή όχι καρδιαγγειακές συνέπειες απαιτεί περαιτέρω διερεύνηση.
Εν κατακλείδι, οι βλαβερές συνέπειες του ηλεκτρονικού τσιγάρου και οι επιζήμιες επιπτώσεις τους αναγνωρίζονται και διερευνώνται ευρέως. Ωστόσο, και με βάση τις μελέτες που έχουν διεξαχθεί μέχρι στιγμής, φαίνεται ότι η κατανάλωση ηλεκτρονικού τσιγάρου είναι λιγότερο τοξική από το κάπνισμα καπνού. Αυτό, ωστόσο, δεν σημαίνει απαραίτητα ότι τα ηλεκτρονικά τσιγάρα είναι απαλλαγμένα από επικίνδυνες επιδράσεις. Πράγματι, απαιτούνται επειγόντως μελέτες που να διερευνούν τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις τους στην ανθρώπινη υγεία.